De kortebanen zijn de bakermat van de drafsport in
Nederland.
Eeuwen geleden is het allemaal begonnen met onderlinge wedstrijden
en weddenschappen tussen boeren en andere paardenbezitters. Het
paard was in die jaren het enige transportmiddel en er waren natuurlijk
altijd eigenaren, die dachten dat hun paard het beste en snelste
was. In dat opzicht is er nog weinig veranderd. "Wedden dat mijn
paard wint?" werd al eeuwen geleden geroepen. Zo is het begonnen.
Paard tegen paard, meestal gereden "vanaf de deken", dus wat we
nu deftig "monté" noemen, maar dan zonder zadel en rechtuit over een afstand van 80 roeden
(ca. 325 meter). Met meer deelnemers werd het een afvalrace, met "omlopen",
zoals ook nu nog gebeurt.
Onder Diverse (rechts) vindt u een pagina over de "Oorsprong
van de harddraverij" met beschrijvingen over hoe het er vroeger
aan toe ging.
In talrijke dorpen in heel Nederland werden dergelijke wedstrijden
georganiseerd, vaak door kroegbazen, die het natuurlijk vooral moesten
hebben van de drank-omzet. Later werden het jaarlijkse festijnen,
georganiseerd door de plaatselijke kortebaan-vereniging. Een dertigtal
van deze verenigingen bestaat nu nog, voornamelijk in Noord- en
Zuid-Holland.
Korte geschiedenis van de Kortebaan in beeld
Boven: Advertentie voor een kortebaan in 1754.
Boven: Oude prent van een kortebaanwedstrijd.
Boven: Een kortebaandraverij in vroeger tijden. Er werd gekoerst met
'boerenpaarden'. Ze werden gereden "vanaf de deken", dus zonder zadel.
"Onder den man", zoals dat toen heette. De rijders droegen een pet, een
fluwelen vest, een korte broek, lange kousen en lage schoenen met gespen.
Dat waren de voorschriften. Deze prent werd in de 19e eeuw vaak gebruikt
ter illustratie van het wedstrijd-programmablad.
Boven: De kortebaandraverijen waren in vroeger tijden vaak
de hoogtepunten van het jaar en hebben veel kunstenaars geïnspireerd.
Logisch, want het fototoestel bestond nog niet.
Ids Wiersma (1878-1956) maakte deze tekening
van een wedstrijd in Friesland.
Boven: Advertentie voor een Kortebaandraverij te Utrecht,
op de Maliebaan in 1882. De term "van zessen klaar" wil zeggen:
Paarden met 4 goede benen en 2 goede ogen,
"klaar" betekent "vrij van ziekte of ongemak".
De PREMIE is voor de verliezer van de finale.
Boven: Kortebaandraverij te Utrecht op de Maliebaan in 1883.
Aquarel geschilderd door de Utrechtse kunstschilder
Willem de Famars Testas in 1883.
Hier werd gekoerst met 'boerenpaarden',
geen harddravers.
Boven: Beeld van een kortebaanwedstrijd in Beverwijk in 1927.
Het lijken kermiskoersen, maar de kortebaandraverijen zijn en
waren bloedserieuze wedstrijden voor professionals, die er gebrand
op zijn om te winnen. Een professionele sport met geregistreerde
harddravers, onder verantwoordelijkheid van de overkoepelende
toezichthouder Stichting Ned. Draf- en Rensport (NDR).
In de totoloze jaren (1911-1949) was dit de kurk
waarop de hele drafsport dreef.
Boven: Door heel Nederland waren er kortebanen, van kleine dorpen tot
in de grote stad. Hier zien we de fameuze ruin Allouez (rechts met
Jan de Vlieger) in actie tijdens de Kortebaan van Amsterdam
op de Stadhouderskade d.d. 5 juli 1947.
(foto: www.nationaalarchief.nl)
Boven: Tegenwoordig zijn de kortebaanwedstrijden minstens even populair
als vroeger. Dit is een beeld van de Heemskerkse kortebaan in 2017,
met tegen de 10.000 bezoekers! Twee dikke hagen van mensen, 300
meter lang!
Ze hebben allemaal veel plezier en ook een gokje gewaagd.
En onze sport is genderneutraal: hengsten tegen merries
en mannelijke en vrouwelijke pikeurs tegen elkaar.
Hier bestrijden twee dames elkaar op de sulky.
Douchen doen ze na afloop netjes thuis,
nadat de paarden op stal zijn verzorgd.
De oudste
Santpoort heeft de oudste vereniging en er wordt al sinds 1752 officieel gekortebaand.
In de afgelopen 270 jaar is daar slechts 7 keer niet gekortebaand.
Medemblik heeft de op één na oudste kb-vereniging. Hieronder staat
een prent uit hun oprichtingsjaar 1842. De kortebaan van Medemblik
vindt na ruim 160 jaar nog steeds jaarlijks in precies dezelfde
straat plaats, met uitzicht op het oude stadhuis.
Boven en onder: Kortebaan te Medemblik in 1842.
Kortebanen op de erfgoedlijst
Het Nederlandse Kenniscentrum voor Immaterieel Erfgoed (KIEN) houdt een erfgoedlijst bij waarop nationale tradities en evenementen staan, die kenmerkend zijn voor de NL-samenleving, aan bepaalde voorwaarden moeten voldoen en ook beschermd dienen te worden. In 2018 zijn Stompwijk, Voorschoten en Medemblik op de lijst bijgeschreven. In december 2020 zijn daar nog 10 dorpen aan toegevoegd: Assendelft, Heemskerk, Hillegom, Hoofddorp, IJmuiden, Lisse, Nootdorp, Santpoort, Venhuizen en Warmond.
aantal jaarlijkse kortebanen per provincie
| provincie |
1895 |
1915 |
1935 |
1945 |
1965 |
1995 |
2013 |
| Noord-Holland |
28 |
?? |
?? |
?? |
8 |
16 |
16 |
| Zuid-Holland |
15 |
?? |
?? |
?? |
6 |
8 |
8 |
| Friesland |
90 |
?? |
?? |
?? |
1 |
1 |
1 |
| Groningen |
58 |
?? |
?? |
?? |
-- |
-- |
-- |
| Drenthe |
4 |
?? |
?? |
?? |
1 |
-- |
1 |
| Gelderland |
(3) |
-- |
?? |
?? |
-- |
-- |
1 |
| Noord-Brabant |
4 |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
1 |
| Utrecht |
4 |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
| Overijssel |
4 |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
| Limburg |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
| Zeeland |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
| Totaal |
207 |
72 |
50 |
20 |
16 |
25 |
28 |
Gelderland had in 1895 nog geen wedstrijden,
maar een jaar later 3.
In 1915 waren er 72 kortebanen (volgens Minkema).
Naar de vraagtekens gaan we op zoek.
In de jaren 70 beperkte de NDR het aantal kortebanen op 16.
Er stonden toen gegadigde plaatsen, zoals Beverwijk, op de wachtlijst.
Hieronder een overzicht van de kortebanen in 1976 en 1977.
Dordrecht nam in 1977 de plaats in van Gorredijk.
Voor de kolommen "starts" lees : "starters"
In onderstaande tabel staan de dorpen en steden, die worden genoemd
in het jubileumboekje uit 2006 t.g.v. het 75 jarig bestaan van de
Kortebaanbond. We hebben nog niet alle jaartallen kunnen achterhalen
en er zullen ook nog wel enkele plaatsen ontbreken.
Hier werd sinds 1930 (volgens ons en volgens de website
www.kortebaandraverijen.nl) nog gekortebaand:
Tijdens de lock-down van de kortebaan door de corona-crisis van 2020 hebben de gebroeders Hilgersom gedurende het kortebaanseizoen dagelijks een terugblik op een vroegere kortebaanwedstrijd gegeven. Dat ging vanaf de jaren 30 tot heden. Niet minder dan 175 keer!! Talloze bekende paarden- en rijdersnamen komen voorbij. Een aanrader.
Click HIER
Winnaars
Voor complete lijsten met alle winnaars van de verschillende kortebanen vanaf 1932:
kijk op www.kortebaandraverijen.nl.
